درمان آپنه خواب به رویکردی جامع نیاز دارد که بسته به شدت بیماری شامل استفاده از دستگاههای تنفسی مانند CPAP، تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، و در برخی موارد جراحی برای رفع انسداد مجاری تنفسی میشود. با تشخیص دقیق از طریق تستهای خواب و انتخاب روش درمان مناسب، میتوان علائم آپنه خواب را کاهش داده و کیفیت خواب و زندگی را بهبود بخشید.
آپنه و عوامل ایجاد آن
قبل از اینکه به فرایند درمان آپنه بپردازیم بهتر است اول بدانیم آپنه چیست و چگونه ایجاد می شود؟
آپنه خواب یا ایست تنفسی در خواب (اسلیپ آپنه ) به معنی قطع تنفس بصورت موقت در خواب است که معمولا درمراحل متوسط یا پیشرفته مسیرخروپف ایجاد میشود .
مهمترین علت ایجاد خروپف شلی و افتادگی کام نرم است و در اوایل، این بیماری معمولا این شلی افتادگی کم است و بیشتر به حالت خروپف سبک خودش را نشان میدهد . بعد از مدتی به علت افتادگی بیشترکام نرم میزان شدت خروپف بیشتر میشود و در مراحل شدیدتر حالت ایست تنفسی در خواب یا آپنه خواب ایجاد میشود.
انواع آپنه خواب
آپنه خواب سه نوع اصلی دارد که هر کدام به شکلی خاص بر کیفیت خواب تأثیر میگذارند در ابتدا به صورت یک جدول این اطلاعات را برای شما نشان و در ادامه توضیح می دهیم.
روش های درمانی | انواع عوامل ابتلا به آپنه | |
· جراحی سقف دهان · لیزر سقف دهان · استفاده از پروتز داخل دندانی · استفاده از سی پپ یا بای پپ | · افتادگی سقف دهان و کام نرم · سنگینی زبان به سمت عقب به سمت حلق | عوامل اصلی ایجاد آپنه |
· جراحی پلیپ بینی و انحراف · دوری از مصرف الکل و دخانیات · درمان آلرژی و سینوزیت | · مصرف مشروبات الکی · اضافه وزن و چاقی · استعمال سیگار و قلیون · کیست ته حلق · سینوزیت · آلرژی · پولیپ | عوامل تشدید کننده آپنه |
- آپنه انسدادی خواب (OSA): شایعترین نوع، زمانی رخ میدهد که راههای هوایی بهطور موقت مسدود میشوند،مهمترین عامل آن شلی افتادگی کام نرم و انسداد مسیر عبور راه های هوایی است .
این حالت اغلب با خروپف همراه است.و در درمان خروپف سعی می شود این مشکل حل شود.
آپنه خواب انسدادی میتواند بصورت انسداد کامل یا ناقص اتفاق بیفتد که میتواند بصورت کاهش میزان اشباع اکسیژن خون و علایم مختلف مربوط به کمبود اکسیژن را در بدن نمایان میکند.
این نوع از آپنه باعث ایجاد خواب ناکافی و نامناسب میشود و کیفیت خواب را پایین میاورد و فرد مبتلا در طول روز احساس خستگی و خواب آلودگی دارد .
این موضوع بسیار خطرناک بود و برای افرادی که مشاغل خاص و حساس دارند و نیاز به داشتن تمرکز حواس و هوشیاری ،این موضوع بسیار خطرناک و حادثه آفرین است.
- آپنه مرکزی خواب (CSA): به دلیل مشکل در سیگنالدهی مغز برای تنفس ایجاد میشود. در این نوع، انسداد فیزیکی وجود ندارد.
این نوع منشاء آن در سیستم عصبی مرکزی یا مغز است مثل مصرف داروهای خواب آور یا مخدر با مقدار خیلی زیاد
- آپنه ترکیبی یا پیچیده: ترکیبی از هر دو نوع انسدادی و مرکزی است و معمولاً در بیماران با مشکلات شدیدتر مشاهده میشود.
راه تشخیص آپنه خواب
آپنه خواب هم بصورت علایم معمولی در هنگام خواب مشخص میشود و هم با روشهای علمی پزشکی .
در روش معمولی ، افراد هنگام خواب معمولا صدای خروپف بلندی دارند که معمولا به مدت چند ثانیه صدای خروپف آنها قطع میشود و بعد با یک صدای خرناس شدید همراه است معمولا در این حالات افراد کمی سر و بدن خود را جابجا میکنند و حتی از خواب بیدار شده و کمی هوشیار میشوند .
در روش دوم که علمی و استاندارد است بوسیله تست خواب میزان و شدت و تعداد دفعات آپنه خواب تشخیص داده میشود .
در این روش فرد یک شب در بیمارستان یا محل انجام تست خواب میخوابد و برای ایشان دستگاههای مختلف جهت ارزیابی امواج مغزی و میزان عبور هوای تنفسی و فشار خون و اندازه گیری ضربان قلب نصب میشود .
افراد در طول یک خواب هفت تا هشت ساعته کامل ارزیابی میشوند و بصورت کامل تعداد دفعات آپنه خواب و سایر تغییرات بدن در هنگام ایجاد آپنه را ارزیابی مینمایند.
تشخیص آپنه خواب معمولاً در یک کلینیک خواب یا با استفاده از روش های خانگی انجام میشود. مهمترین روش که علمی و استاندارد است ، انجام تست خواب پلیسومنوگرافی (Polysomnography) می باشد که در یک شب کامل، فعالیت های بدن مانند تنفس، ضربان قلب، حرکات چشم و سطح اکسیژن خون میزان و شدت و تعداد دفعات آپنه خواب بوسیله این تست خواب و با دستگاههای مختلف جهت ارزیابی امواج مغزی تشخیص داده میشود.
افراد در طول یک خواب هفت تا هشت ساعته کامل ارزیابی و سایر تغییرات بدن در هنگام ایجاد آپنه برسی میشود.
برای آشنایی با انواع تست خواب میتوانید مقاله مربوط به آن را مطالعه نمایید.
در روش تشخیص آپنه خواب با روش های خانگی در هنگام خواب مشخص می شود. علائمی مثل خروپف مداوم، احساس خستگی در روز و بیدار شدنهای مکرر نیز کمککننده است.
در این روش ، افراد هنگام خواب معمولا صدای خروپف بلندی دارند که معمولا به مدت چند ثانیه صدای خروپف آنها قطع میشود و بعد با یک صدای خرناس شدید همراه است معمولا در این حالات افراد کمی سر و بدن خود را جابجا میکنند و حتی از خواب بیدار شده و کمی هوشیار میشوند .
علائم همراه با آپنه خواب
اغلب بیمارانی که دارای آپنه خواب هستند علائمی دارند که ممکن با بعضی از بیماریهای دیگر همپوشانی داشته باشد. معمولا افرادی که دارای آپنه خواب انسدادی یا مرکزی هستند این علایم را بصورت مشترک دارند و بهترین راه تشخیص علت آپنه فقط انجان تست خواب است .
این علائم عبارتند از :
- صدای خروپف متوسط یا شدید و قطع شونده در طول خواب
- خستگی صبحگاهی و کسلی و کمبود انرژی در طول روز
- بیدار شدن مکرر در طول خواب همراه با خشکی دهان که نیاز به نوشیدن آب را زیاد میکند
- کاهش تمرکز حواس و حافظه و اختلال های شناختی
- بیدار شدن ناگهانی در شب به همراه تپش قلب و نفس نفس زدن همراه با تعریق
- سردرد در طول روز
- علایم افسردگی یا پرخاشگری در طول روز
- خوآب آلودگی در طول روز
عوارض آپنه
آپنه خواب میتواند به طیف وسیعی از عوارض جدی منجر شود که بر سلامت جسمی و روانی تأثیر میگذارد. این عوارض عبارتند از:
- مشکلات قلبی-عروقی
- افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا، آریتمی، حملات قلبی و سکته مغزی به دلیل کاهش مکرر اکسیژن خون.
- دیابت نوع 2 و اختلالات متابولیکی
- آپنه خواب میتواند مقاومت به انسولین را افزایش داده و متابولیسم بدن را مختل کند.
- کاهش کیفیت زندگی
- خوابآلودگی روزانه، خستگی مداوم، کاهش تمرکز و افزایش خطر حوادث رانندگی یا شغلی.
- اختلالات روانی
- افزایش احتمال ابتلا به افسردگی، اضطراب، و تغییرات خلقی به دلیل کمبود خواب باکیفیت.
- سیستم ایمنی ضعیف
- آپنه خواب میتواند به تضعیف سیستم ایمنی منجر شده و بدن را در برابر عفونتها آسیبپذیر کند.
- عوارض ریوی و مشکلات تنفسی
- ممکن است افراد مبتلا به بیماریهای مزمن ریوی همچون آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) با تشدید علائم مواجه شوند.
- تأثیر بر وزن
- کمبود خواب باعث افزایش اشتها بهویژه غذاهای پرکالری میشود که میتواند منجر به اضافه وزن یا چاقی گردد.
- اثرات بلندمدت در کودکان
- در کودکان، آپنه خواب میتواند باعث مشکلات رشدی، اختلالات یادگیری و رفتارهای پرخاشگرانه شود.
تشخیص و درمان آپنه خواب میتواند این عوارض را کاهش داده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.
- آیا میتوان از ایجاد آپنه پیشگیری کرد؟
در پاسخ به این سوال می توان گفت در بعض از موارد مخصوصا آپنه ای که به دلیل اضافه وزن و چاقی ایجاد می شود پیشگیری کرد.این پیشگیری را میتوان با تغییراتی در سبک زندگی از ایجاد یا تشدید آپنه خواب انجام داد. اقدامات پیشگیرانه شامل:
- حفظ وزن مناسب :کاهش وزن میتواند خطر انسداد مجاری هوایی را کاهش دهد.
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار: این عوامل میتوانند عضلات گلو را شل کرده و آپنه را بدتر کنند.
- خواب در وضعیت مناسب: خوابیدن به پهلو به باز ماندن مجاری تنفسی کمک میکند.
- مدیریت آلرژیها: رفع انسداد بینی میتواند تنفس را بهبود بخشد.
مشاوره با پزشک برای بررسی علائم اولیه نیز بسیار مهم است.
روش مناسب درمان آپنه چیست؟
انتخاب درمان مناسب برای آپنه خواب به عواملی مانند شدت بیماری، نوع آپنه (انسدادی، مرکزی، یا ترکیبی)و شرایط کلی بیمار بستگی دارد. روشهای متداول شامل استفاده از دستگاههای CPAP، تغییرات سبک زندگی، و گاهی جراحی است. در ادامه برخی از روش های درمان آپنه را برای شما نام برده و توضیح می دهیم:
تغییرات سبک زندگی:
تغییرات سبک زندگی میتواند به مدیریت و درمان آپنه خواب کمک کند. این تغییرات شامل پرهیز از مصرف الکل و سیگار، خوابیدن به پهلو به جای پشت، و مدیریت آلرژیها و مشکلات تنفسی است.
فعالیت بدنی منظم و تغذیه سالم نیز میتواند به بهبود شرایط تنفسی و کاهش خطر ابتلا به آپنه خواب کمک کند. این تغییرات، بهویژه در مراحل اولیه آپنه خواب، میتوانند تأثیر زیادی بر کیفیت خواب داشته باشند.
کاهش وزن:
کاهش وزن یکی از موثرترین روشها برای درمان آپنه خواب است. اضافه وزن، به ویژه چربیهای اطراف گردن، میتواند فشار زیادی بر مجاری تنفسی وارد کند و آنها را مسدود کند. با کاهش وزن، فضای بیشتری در مجاری هوایی ایجاد میشود و خطر انسداد کاهش مییابد. این تغییر به ویژه در افرادی که آپنه خواب خفیف تا متوسط دارند، میتواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت خواب کمک کند.
استفاده از دستگاه سی پاپ:
درمان با استفاده از دستگاه سیپاپ (CPAP) یکی از رایجترین روشها برای درمان آپنه خواب انسدادی است. این دستگاه با استفاده از فشار مثبت مداوم هوا به مجاری تنفسی کمک میکند تا آنها باز بمانند و از انسداد در حین خواب جلوگیری شود.
فرد ماسکی را روی بینی یا دهان میزند که به دستگاه متصل است و فشار هوای تنظیمشده را دریافت میکند. این روش معمولاً در افراد مبتلا به آپنه خواب متوسط تا شدید مؤثر است و به بهبود کیفیت خواب کمک میکند.
برای آشنایی بیشتر با این دستگاه می توانید مقاله دستگاه سی پیپ را مطالعه نمایید.
جراحی :
روشهای جراحی برای درمان آپنه خواب زمانی توصیه میشوند که دیگر گزینهها مانند CPAP یا درمانهای غیرتهاجمی مؤثر نباشند.
این روشها شامل جراحیهای برداشتن لوزه و آدنوئید، اصلاح ساختار بینی، جراحیهای فک، یا کاهش وزن های غیر تهاجمی مثل لیپوماتیک برای کاهش فشار بر مجاری تنفسی هستند. برای کودکان، جراحی برداشتن لوزهها بسیار رایج و مفید است.
همچنین، تکنیکهایی مانند سپتوپلاستی برای بهبود جریان هوا از طریق بینی نیز کاربرد دارند. انتخاب روش مناسب به ساختار بدن و شدت آپنه بیمار بستگی دارد.
جراحی های مناسب برای درمان آپنه
- جراحی برای برداشتن لوزهها و آدنوئید: این جراحی به باز شدن مجاری تنفسی کمک میکند و برای درمان آپنه انسدادی خواب در کودکان مفید است.
- جراحی کاهش وزن: کاهش وزن میتواند فشار بر راههای هوایی را کاهش دهد و از انسداد مجاری تنفسی جلوگیری کند.
- جراحی بینی: جراحیهایی مانند سپتوپلاستی میتوانند راههای بینی را باز کنند و جریان هوای راحتتری فراهم کنند.
- جراحی فک: جراحیهای فک میتوانند موقعیت فک را تغییر دهند تا از انسداد راههای هوایی جلوگیری شود.
لیزر سقف دهان
لیزر سقف دهان یکی از روشهای پیشرفته و مؤثر است که با کاهش حجم بافت اضافی در سقف دهان، مسیر تنفسی را باز کرده و علائم آپنه را کاهش میدهد. این روش تهاجمی است و میتواند گزینهای مناسب برای بیماران با آپنه انسدادی خفیف تا متوسط باشد.
چون آپنه به علت شل شدگی کام سقف دهان اتقاق می افتد، با لیزر این شل شدگی از بین می رود و مشکل آپنه با میزان درصد بالایی رفع می شود.این روش نیاز به بستری ندارد و بیمار بعد از آنجام آن میتواند به روال عادی زندگی خود بپردازد.
.